Знаменитые земляки
И о наших людях слава в крае живёт
Буйко Александр Михайлович (1885-1941) - родился в д. Островляне Шарковщинского района, профессиональный революционер, участник революции 1905-1907 г.г., партийный и общественный деятель, автор книги "Путь рабочего" (1934).
Источники - Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна / рэдкал.: Л. Драбовіч (в.а. гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 101.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: в 6 т. / редкал. Б.І. Сачанка [і інш.]; маст. Э.Э.Жакевіч. - Мінск: БелЭн, 1994. - Т. 2. - 537 с.
Буко Вячеслав Ульянович, родился 20 октября 1942 г. в д. Марки Шарковщинского района. Известный белорусский учёный, профессор, доктор биологических наук, заведующий отделом биохимической фармакологии Института биохимии биологически активных соединений Национальной академии наук (г. Гродно). Автор более 450 научных работ, в том числе 5 монографий. Более 100 статей размещены в журналах и сборниках, из них - 28 в престижных международных журналах. Создал собственную научную школу. Его ученики работают не только в научных учреждениях Беларуси, но и в России, США, Швейцарии. Вячеслав Буко избран академиком Международной академии наук Евразии (1995) и Нью-Йоркской академии наук (1996). Читал лекции в ряде зарубежных университетов: Геттингемском, Йенском, Эрлангенском (Германия), Туринском и Триестском (Италия),Будапештском (Венгрия), Мадридском (Испания). Лауреат наивысшей научной награды Исламской Республики Иран - премии Аль-Хорезми (февраль 2013 г.) за разработку фундаментальных подходов к фармакологической коррекции патологии печени и смежных заболеваний.
Источники - Бурэц, А. Прафесар Вячаслаў Бука атрымаў найвышэйшую навуковую ўзнагароду Ісламскай Рэспублікі Іран / А.Бурэц // Кліч Радзімы. - 2013. -21 лютага. - С.2.
Кожан, К. Нашы вядомыя землякі. Ураджэнец вёскі Маркі Вячаслаў Ульянавіч Бука / К.Кожан // Кліч Радзімы. - 2012. - 9 лістапада. - С. 4.
Элиэзер Бен-Иегуда (настоящее имя Лейзер-Ицхок Перельман) (1858-1922) - родился в д. Лужки Шарковщинского района. "Отец современного иврита", человек, отдавший всю свою жизнь возрождению иврита в качестве современного разговорного языка, его развитию и обогащению. Создал один из первых еженедельников на иврите, основал комитет языка иврит (ставший впоследствии Академией языка иврит), начал публикацию первого полного словаря иврита. Его девиз был: "Еврей, говори на иврите!"
Источник - Бен-Иегуда, Элиэзер [Электронный ресурс]. - Режим доступа : htpp://www.ru.wikipedia.org. - Дата доступа: 12.08.2016 г.
Воронов Николай Гаврилович (1936-2005) родился в д.Водовороты Городокского района Витебской области, белорусский писатель. Большую часть жизни посвятил журналистской работе, проживал в г.п. Шарковщина, работал в районной газете "Кліч Радзімы". Автор сборников рассказов и повестей "Ветраны дзень" (1976), "Перад адлігай" (1984), повестей "Завея" (1979), "Вадалазы" (1981), романа "Маланка паліць жыта" (1990). В журнале "Полымя" в 1993 году опубликована повесть "На маяку", в 1996 году- "Карона" (1996). Умер в 2005 году.
Источники - Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна / рэдкал.: Л. Драбовіч (в.а. гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 437.
Энциклопедия литературы и искусства Беларуси: в 2 т./редкол. И.П.Шамякин [и др.]. - Минск: Белорус. Сов. Энциклопедия, 1984. - Т. 1. - 727 с.
В фонде Шарковщинской районной библиотеки можно найти следующие произведения Николая Воронова:
Воранаў, М. Карона : аповесць /М. Воранаў // Полымя. - 1996. -№ 9. С. 14-117.
Воранаў, М. "На маяку" : аповесць / М.Воранаў // Полымя. - 1993. - № 5. -С. 9-65.
Воранаў, М. Перад адлігай : аповесць, апавяданні /М.Воранаў. - Мінск: Маст. літ., 1984. - 255 с.
Гинько Виктор родился 7 декабря 1965 года в г.п.Шарковщина. Мастер спорта международного класса, участник Олимпийских игр в Атланте (1996) и Сиднее (2000), обладатель высшего достижения в спортивной ходьбе на 100 км с результатом 8.38.07. Проживает в Минске, является главным тренером сборных команд Вооруженных сил РБ по тяжелой атлетике, спортивной гимнастике, игровым видам спорта и спортивной ходьбе.
Источник - Клуб любителей бега "Виктория" [Электронный ресурс]. - Режим доступа : htpp://www.klbviktoria.com - Дата доступа: 12.08.2016г.
Гринчук Павел Семенович
Гринчук Павел Семенович (р. 17.05.1976, г.п. Шарковщина Витебской обл.), ученый в области теплофизики, создания энергоэффективных технологий. Член-корреспондент Национальной академии наук Беларуси (2017), доктор физико-математических наук (2014).
Окончил Белорусский государственный университет (1998, физический факультет, кафедра теоретической физики). С 1998 г. в Институте тепло- и массообмена имени А.В.Лыкова НАН Беларуси, с 2012 г. - заведующий Отделением теплофизики Института тепло- и массообмена имени А.В.Лыкова НАН Беларуси.
Научные работы в области теплофизики, исследования проблем горения гетерогенных сред со стохастической структурой, развития математических методов описания стохастических структур (в частности, методов теории перколяции), создания высокотемпературных композиционных материалов. Впервые предложена и обоснована концепция энергетических пределов горения в гетерогенных смесевых системах. Разработана линейка энергоэффективного печного оборудования, предназначенного для нагрева, термообработки и химико-термической обработки металлов, доведенная до полномасштабного освоения на одном из флагманов отечественного станкостроения – Барановичском станкостроительном заводе.
Автор более 150 научных работ, в том числе 2-х глав в коллективных монографиях, более 60 статей в реферируемых журналах, 13 изобретений.
Заместитель руководителя подпрограммы «Эффективные теплофизические процессы и технологии» Государственной программы научных исследований «Энергетические системы, процессы и технологии», член Государственного экспертного совета № 4 "Энергетика", член экспертного совета Министерства промышленности Республики Беларусь (по секции «Энергоэффективность»), член нескольких рабочих групп, созданных распоряжениями правительства для решения вопросов социально-экономического развития Республики Беларусь, член научно-технического совета по развитию шинной промышленности в Республике Беларусь и др. Член совета по защите диссертаций при Институте тепло- и массообмена имени А.В. Лыкова НАН Беларуси.
Премия Национальной академии наук для молодых ученых за 2003 год за цикл работ «Перколяционные явления в процессах теплопереноса в структурно-разупорядоченных гетерогенных средах». Лауреат стипендии Президента Республики Беларусь для талантливых молодых ученых (2006 г.), держатель гранта Президента Республики Беларусь в науке (2015 г.).
Источники:
1.Ананич, Е. Талантливый ученый Павел Гринчук / Е.Ананич // Кліч Радзімы. – 2017. – 16 снеж. – С.6.
2. Член-корреспондент Гринчук Павел Семенович [Электронный ресурс] / Национальная академия наук Беларуси. – Минск, 2017. Режим доступа: http://www.nasb.gov.by Дата доступа:01.12.2017/
Добровольский Константин Дмитриевич, родился 7 февраля 1941 г. в д. Галиново Шарковщинского района. Кавалер трех орденов Трудовой славы. Вся трудовая деятельность Константина Дмитриевича связана с сельским хозяйством в качестве механизатора. Любовь к технике, старание, трудолюбие принесли определенные успехи. В 1975 году награжден орденом Трудовой славы ІІІ степени. В 1976 году получил орден Трудовой славы ІІ степени, а в 1986 году - орден Трудовой славы І степени.
Источник - Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна / рэдкал.: Л. Драбовіч (в.а. гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 422.
Дроздович Язэп Нарцизович (13.10.1988-15.08.1954) родился в бывшем застенке Пуньки Глубокского района. Белорусский художник, скульптор, этнограф, литератор, археолог, педагог. Некоторые периоды его жизни связан с Шарковщинским районом. Так, в 1917-1919 г.г. Язэп Дроздович жил возле д. Германовичи - его семья арендовала землю в поместье Левоновка. В это время Дроздович руководил организованным им в Германовичах большим кооперативом "Белорус". В 1919 г. он организовал в Германовичах культурно-просветительское общество "Зарянка", которое открыло в здесь школу, любительский театр, библиотеку.
В 1921 году в д. Столица художник организовал школу с обучением на белорусском языке. Но просуществовала она, к сожалению недолго, всего три месяца - была закрыта польскими властями.
В 1930-39, 1941-54 г.г. Язэп Дроздович - свободный художник. Август и сентябрь 1935 года провёл возле Шарковщины, побывал в Пилатском бору, возле Нового Погоста. После путешествий в Новый и Старый Погост художник отправился в Германовичи. Здесь написал несколько пейзажей: "Ночь над озером", "Зима", "Германовичская равнина", "Зима в деревне".
После присоединения в 1939 году Западной Беларуси к БССР Язэп Дроздович некоторое время живет и работает учителем в д. Лужки.
Похоронен в д. Липляны, недалеко от засценка Пуньки, где родился. В Минске установлен памятник Я,Дроздовичу, его именем назван художественно-этнографический музей в д. Германовичи Шарковщинского района.
Источники - Кожан, К. Язэп Дрозович. Путь вечного путешественника / К. Кожан // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 154-158.
Республика Беларусь: энциклопедия : в 6 т. / редкол. Г.П. Пашков [и др.]. - Минск: БелЭн, 2006. - Т. 3. - С. 445-446.
Дубашинский Павел Филиппович (14.03.1931-02.04.2000) родился в д. Горбуны Шарковщинского района, белорусский актер. Народный артист Беларуси (1989). После окончания Белорусского театрально-художественного института (1955) работал в Белорусском республиканском театре юного зрителя, с 1967 г. - в Национальном академическом театре имени Я.Купалы. Достиг значительных успехов в национальном репертуаре: Прокоп ("Рудобельская республика" С.Граховского), Тихон, Квалификатор святого судилища ("Откуда грех?", "Написанное остается" А.Петрашкевича), Добрых ("Амнистия" Н.Матуковского), Комендант, Ломтев, Министр финансов ("Трибунал", "Таблетка под язык", "Святая простота" А.Макаёнка), Добриян ("Врата бессмертия" К.Крапивы), Язэп Корыто ("Жениться - не журиться" Далецких и М.Чарота), Кузьма Прибытков ("Плач перепёлки" И.Чигринова), Шаргаёв ("Порог" А.Дударева).
Источники - Ракицкий В. Дубашинский Павел Филиппович / В.Ракицкий // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 436
Республика Беларусь: энциклопедия : в 6 т. / редкол. Г.П. Пашков [и др.]. - Минск: БелЭн, 2006. - Т. 3. - С. 454.
Ермолович Николай Иванович (29.04.1921 - 04.03.2000) родился в д. Малые Новосёлки Дзержинского района Минской области, белорусский историк, литературовед. Окончил Минский педагогический институт (1947). Учительствовал в 1940-1941 г.г. Работал заведующим педагогического кабинета Шарковщинского районного отдела образования. После выхода на пенсию по зрению (1957) занимался научной деятельностью.
Автор книг "Дорогое белорусское имя" (1970), "По следам одного мифа" (1989, 1991), "Древняя Беларусь. Полочкий и Новгородский периоды" (1990), "Древняя Беларусь. Виленский период" (1994), "Белорусское государство. Великое княжество Литовское" (2000). Лауреат Государственной премии Республики Беларусь (1992).
Источники - Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна / рэдкал.: Л. Драбовіч (в.а. гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 438
Республика Беларусь: энциклопедия : в 6 т. / редкол. Г.П. Пашков [и др.]. - Минск: БелЭн, 2006. - Т. 3. - С. 506-507.
Кириллов Герман Илларионович родился 15 декабря 1937 г. в г.п. Шарковщина, белорусский писатель, журналист. Работал в Шарковщинской районной газете, 2-м, 1-м секретарем Шарковщинского райкома комсомола.
Печатается с 1974 г. В 1983г. в издательстве "Мастацкая літаратура" вышла первая книга рассказов "Подросток". В этом же издательстве в 1989 г. вышел роман "Запах ржи" (1-я книга). В журнале "Полымя" за 2000 г. опубликована повесть "Пирамида". Член Союза белорусских писателей (1991). Герман Кириллов живет в г. Полоцке.
Кожан, К. Они родились в районе. Герман Кириллов / К. Кожан // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 436-437.
Костюкевич Пётр Петрович родился 27июля 1926 года в д. Шити Шарковщинского района. Художник, литератор. Участник Великой Отечественной войны. В 1939 году окончил Шарковщинскую семилетку. Учился в художественной студии рисунка и живописи Карельского Дома народного творчества в Петрозаводске, работал художником в Доме политпросвещения. Автор картин «Партизанская юность», «Партизанский мост», «Разгром гарнизона в Видзах». Печатал стихи в Карелии в республиканских газетах и коллективных сборниках. Умер 30.06.2018 г. в г.Петрозаводске.
Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна / рэдкал.: Л. Драбовіч (в.а. гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 437.
Кудрин Роман Степанович (24.07.1916 г. - 09.01.2003 г.) родился в деревне Заречье Клинцевского района Брянской области. Участник Великой Отечественной войны 1941. Командир батальона 82-го стрелкового полка 33-й стрелковой дивизии 1-го Белорусского фронта капитан Кудрин 07.03.1945 г. умело организовал боевые действия при овладении городом Голновом (ныне Голенов) в Польше. Батальон отличился в боях и за город Лечин в Германии. Командир был тяжело ранен, но продолжал руководить боем. Звание Героя Советского Союза присвоено 31 мая 1945 года. Также награжден орденами Ленина, Кутузова 3-й степени, Александра Невского, Отечественной войны 1-й степени, Красной Звезды, "За службу Родине" 3-й степени, медалями. С 1946 года в запасе. С 1948 года жил в г.п. Шарковщина, где занимался партийной работой. Единственный Герой Советского Союза, проживавший в г.п. Шарковщина, здесь же и похоронен. 3 июля 2016 г. к 100-летнему юбилею Романа Степановича Кудрина в сквере на площади 1-е Мая в г.п. Шарковщина был установлен памятный знак.
Источники - Ананич, Е. Дань памяти тем, кто сражался за нашу свободу / Е. Ананич // Кліч Радзімы. - 2016. - 6 июля. - С. 1.
Высоцкий, С. Роман Кудрин - Герой Советского Союза / С.Высоцкий // Кліч Радзімы. - 2015. - 20 марта. - С. 3.
Слава и гордость земли Витебской : биогр. справ. / сост. М.Н. Пригожий; редкол.: М.П. Кузьмич [и др.]. - Витебск : Витеб. обл. тип., 2009. - 352 с.
Кукуть Миледий Николаевич родился 27 июня 1953 года в д. Усовцы Миорского района, белорусский писатель, член Союза писателей Республики Беларусь с 2006 года. Творчеством начал заниматься в 1992 году. Стихи и повести печатались в районных, областных и республиканских изданиях. Автор книг "Адзін дзень і ўсё жыццё" (1997), "Чысціня душы" (2008), "На сёмым небе" (2013). За повесть "На сёмым небе" в Республиканском литературном конкурсе на лучшее литературное произведение года в номинации "Проза" получил диплом за второе место.
Стихи Миледия Кукутя, в том числе и стихотворение-посвящение "Шаркаўшчынскі край", ставшее своеобразным гимном нашего района, опубликованы в коллективном сборнике поэзии "Шаркоўшчынскаму краю" (2002). В 2016 году в коллективном сборнике прозы современных белорусских писателей "Ева ў пошуках Адама" опубликована повесть"У палоне кахання".
Миледий Кукуть - лауреат почетного звания "Человек года Шарковщины - 2014".
Источники - Андреев, В. Интересные книги достойны наград / В. Андреев // Советская Белоруссия. - 2014. - 7 сентября. - С. 5.
Райчонак, С. "Чалавек года Шаркаўшчыны" - Міледзій Кукуць / С. Райчонак // Кліч Радзімы. - 2015. - 28 снежня. - С. 2.
В фонде Шарковщинской районной библиотеки можно найти следующие произведения Миледия Кукутя:
Кукуць, М. Адзін дзень і ўсё жыццё : вершы і аповесць / М. Кукуць. - Полацк, Рыса, 1997. - 111 с.
Кукуць, М. Люблю я родную зямлю : вершы / М. Кукуць // Шаркоўшчынскаму краю : зборнік паэзіі. - Мінск : Беларускі кнігазбор, 2002. - С. 17-30.
Кукуць, М. На сёмым небе : аповесць і апавяданні / М.Кукуць. - Мінск : Маст. літ., 2013. - 221 с.
Кукуць, М. У палоне кахання : аповесць / М.Кукуць // Ева ў пошуках Адама : аповесці і апавяданні / уклад. В. Шніп. - Мінск : Маст. літ., 2016 . - С. 157-220. - (Вера. Надзея. Любоў).
Кукуць, М. Чысціня душы : вершы і аповесць / М. Кукуць. - Мінск : Маст. літ., 2008 . - 78 с.
Кукуть Сергей Миледьевич (Сергей Миллиан) родился 22 октября 1978 года в г.п. Шарковщина. В 2006 назначен президентом Российско-Американской Торгово-Промышленной Палаты в США. Сергей Миллиан имеет широкий опыт работы с частными и государственными делегациями, торговыми миссиями, банковскими делегациями и частными компаниями. С 2006 по 2012 выступил с более 200 докладами на тему укрепления культурно-образовательных и торгово-экономических отношений между Россией и США и создания положительного имиджа России. В октябре 2010 основал Международный Центр Развития Бизнеса на Уолл-стрит при Российско-Американской Торгово-Промышленной Палате в США для систематичного вывода российских компаний на американский рынок.
Помимо Торгово-Промышленной Палаты Сергей Миллиан является владельцем компаний Millian Group, Inc. Interchallenge, спонсирует печать российско-американского делового журнала и ежемесячной газеты Торгово-Промышленной Палаты.
Является лицензированным брокером по недвижимости и работает в сфере жилой и коммерческой недвижимости на национальном уровне с Trump Organization и The Related Group.
Свободно владеет пятью языками, включая английский, русский, белорусский, итальянский и испанский.
В 2015 году вошел в Региональный и Общественный Советы НП Внешторгклуб.
Сергей Миледьевич Миллиан [Электронный ресурс]. - Режим доступа : htpp://www.vneshtorgclub.com - Дата доступа - 19.08.2016 г.
Машара Михась (Михаил Антонович) (1902-1976). Белорусский поэт, прозаик, драматург, переводчик,общественно-политический деятель, участник национально-освободительного движения в Западной Белоруссии. Член Союза писателей СССР (1940). Родился на хуторе Подсосна Поставского района. После освобождения Западной Белоруссии работал заведующия Шарковщинского районо (1939-1941). Награжден орденами Красной Звезды, "Знак Почёта".. Автор сборников стихов "Малюнкі" (1928), "На сонечны бераг" (1934), "Напрадвесні" (1935), "З-пад стрэх саламяных" (1937), "Беларусі" (1944), "Выбраная лірыка", "Мая азёрная краіна" (1962) і інш., романов "Крэысы змагаюцца" (1966), "Сонца за кратамі" (1968), "Лукішкі" (1970), "Ішоў дваццаты год" (1973), "І прыйзде час..." (1975), книги воспоминаний "Старонкі летапісу" (1975)
Источник - Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна / рэдкал.: Л. Драбовіч (в.а. гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 438.
В фонде Шарковщинской районной библиотеки можно найти следующие произведения Михася Машары:
Машара, М. Вершы / Міхась Машара. - Мінск: Беларусь, 1971. - 415 с.
Машара, М. І прыйдзе час...: раман-хроніка / Міхась Машара. - Мінск: Маст. літ., 1975. - 248 с.
Машара, М. Ішоў дваццаты год : раман / Міхась Машара. - Мінск: Маст. літ., 1973. - 335 с.
Машара, М. Крэсы змагаюцца : раман-хроніка / Міхась Машара. - Мінск: Беларусь, 1966. - 415 с. - 348 с.
Машара, М. Мая азёрная краіна : выбранае / Міхась Машара. - Мінск: Дзяржвыд. БССР, 1966. - 491 с.
Машара, М. Сонца за кратамі : раман-хроніка / Міхась Машара. - Мінск: Беларусь, 1968. - 392 с.
Перельман Берта Иосифовна (1876-1918). Революционерка, член Московского совета большевиков. Родилась в д. Лужки Шарковщинского района в семье ремесленника. В 1903 году была арестована и сослана в Нарымский край. После революции работала в Самаре и Свердловске.
Источник - Перельман Берта Иосифовна [Электронный ресурс]. - Режим доступа : htpp://www.rodovid.org - Дата доступа - 31.08.2016 г.
Почёпко Иван Петрович (1890-1977). Белорусский писатель, фольклорист.
Литературную деятельность начал с написания стихов. В 1912 году в газете "Наша нива" напечатан перевод с русского языка Я. Почёпки, а в 1913 году это же издание опубликовало его первое стихотворение "Дудар". Писал также и прозу. Первая повесть "Злая судьба" напечатана в газете "Советская Белоруссия" в 1921 году. Многие свои литературные произведения подписывал псевдонимом Башкир (деревня Летники, где родился писатель, делилась на два конца, которые местные называли Башкиры и Вушлаки).
С малых лет Янка Почёпко любил слушать, а потом собирать и записывать народные сказки, легенды, на основе которых была написана книга "Народные сказки и рассказы Дисненщины". Но в 1927 году была напечатана только одна сказка “Дурнішча: Народная казка з Дзісненшчыны”. Стихи, повести, народные сказки, легенды и предания, обработанные им, помещались на страницах детских журналов "Заранка", "Пралеска", "Православный белорус". Сотрудничал молодой писатель с изданием "Маланка", где публиковались его стихотворения и басни под псевдонимом Шкирба. Произведения Янки Почёпки печатались в журналах "Колосья", "Христианская мысль", газете "Крестьянская нива".
В 1920-е гг. в Вильно вышли книги Янки Почёпки на сельскохозяйственную тематику "Молочная корова: Как ее выбрать, кормить и содержать", "Огородничество: Как надо хозяйничать на огороде, чтобы иметь хорошее варево", "Как выбрать хорошую лошадь", "Пчелы и как водить их в рамочных ульях".
Янка Почёпко был близким другом и земляком Язепа Драздовича, который сделал его резной портрет и нарисовал иллюстрации к его книгам. В 1923 году Драздович подготовил все рисунки к книге "Пчелы и как водить их в рамочных ульях". Многие работы художника и некоторые личные вещи долгое время сохранялись в семье Янки Почёпки.
Источник - Почёпко Иван Петрович [Электронный ресурс]. - Режим доступа : htpp://www.glubmusej.com - Дата доступа - 31.08.2016 г.
Правдин Виктор Александрович, белорусский писатель, родился 11 мая 1955 . в г. Лида. В 1957 году вместе с родителями переехал в д. Лужки Шарковщинского района. Детство прошло в д. Дивная. З 1969 г. жил в г.п. Шарковщина. В 1972 году закончил Шарковщинскую среднюю школу. Сейчас проживает в г. Минске.
Автор книг "Візіцёр з Поўначы" (1991), "Боль, альбо Споведзь міліцыянера" (1996), "Эксгумацыя" (1997), "Шлях да Галгофы" (2003), "Тайны минских перекрёстков" (2013)і інш., раманаў "Вяртанне з апраметнай" (1999), "Танцавальны марафон" (2001), "Нелюбімыя гінуць" (2003).
Источник - Памяць: гіст.-дакум. хроніка Шаркаўшчынскага раёна / рэдкал.: Л. Драбовіч (в.а. гал. рэд.) [і інш.]. - Мінск: БЕЛТА, 2004. - С. 439.
В фонде Шарковщинской районной библиотеки можно найти следующие произведения Виктора Правдина:
Правдин, В. Возвращение из преисподней : детективный роман / Виктор Правдин; пер. с бел. И. Шавляковой. - Минск : Маст. літ., 2002. - 339 с.
Праўдзін, В. Вяртанне з апраметнай : дэтэктыўны раман / В.А. Праўдзін. - Мінск : Маст. літ., 2011. - 397 с.
Правдин, В. Танцевальный марафон : роман / Виктор Правдин; пер. с бел. яз. И. Шевляковой. - Минск : Маст. літ., 2002. - 262 с. - (Современный белорусский детектив).
Праўдзін, В. Шлях да Галгофы : аповесць, апавядані / Віктар Праўдзін; маст. В.В. Праўдзіна. - Мінск : Маст. літ., 2003. - 254 с. : іл.
Правдин, В. Эксгумация : повесть / Виктор Правдин. - Минск : "Унитех", 1998. - 256 с. - (Современный белорусский детектив).
Сикора Иван Павлович
Родился 19 сентября 1885 года в бедной многодетной крестьянской семье в деревне Алашки Малые Шарковщинского района. С детства увлекался природой и очень любил читать книги. Отлично закончил Половское начальное училище, потом Красногорскую двухлетнюю учительскую школу. Обязательную военную службу Иван Павлович проходил в Хабаровском крае. Во время службы Сикора подтвердил свои знания учителя в Хабаровской гимназии и несколько лет учил детей в поселке Самарка-Орловка. Там же впервые начал заниматься садоводством. В Первую мировую войну солдат Сикора был на фронте.
В 1925 году Сикора окончил Краковские двухлетние учительские курсы. Начал работать учителем в Глубокском районе. Но через два года был уволен с работы за то, что был белорусом. После нескольких прошений к польским властям его назначили учителем в деревню Семеновичи, но через год уволили по той же причине.
Небольшой участок земли, который имел Иван Павлович, безусловно, не позволял ему проводить садоводческие исследования. Поэтому Сикора ушел служить садовником к графу Пшездецкому в Воропаево. Здесь Иван Павлович начал вести исследовательскую работу, заложил питомник, в котором выращивал многие сорта яблонь. Исследования продолжал на своем собственном участке в деревне Алашки.
В 1935 -1939 гг. в изданиях на польском языке и в белорусских изданиях появляются статьи И.П.Сикоры, в которых он очень доступно объяснял свои приемы работы в саду, давал рекомендации по садоводству крестьянам. Он щедро делился саженцами выращенных им лучших сортов. При этом всегда проверял, правильно ли посажено деревце, какой за ним уход. Цветы цвели в его саду с весны до поздней осени. Деревья росли даже возле стен строений. Садовод -самоучка высаживал разные сорта винограда, смородины, крыжовника, сирени и много других растений.
С приходом советской власти в 1939 году постановлением правительства БССР в саду И.П.Сикоры был организован Северный опорный пункт научно-исследовательского института картофелеводства, плодоводства и огородничества.
Иван Павлович стал заведующим опорного пункта. Датой его открытия считается 15 апреля 1941 года. На этой должности И.П.Сикора работал и после Великой Отечественной войны, практически до конца своей жизни. Даже во время войны Иван Павлович не прекращал своей деятельности. Осенью 1943 года он выращивает сад, ведет метеорологические исследования. Партизаны обеспечивали его шелком от немецких парашютов, чтобы садовод мог сшить из него специальные мешочки для искусственного опыления и продолжить работу над новыми сортами. Иван Павлович являлся связным партизанской бригады «За Родину». Во время карательной экспедиции был уничтожен почти весь архив и библиотека И.П.Сикоры. После освобождения района от немецкой оккупации опорный пункт вновь продолжил работу.
Значительный вклад сделал Иван Павлович в развитие садоводства в Витебской области и в Беларуси. За годы своей работы он распространил среди населения более 60 тыс. сеянцев и 50 тыс. саженцев. Сикора один из первых в Европе, как отметил доктор Ф. Филевич, разработал методы лечения и омоложения плодовых деревьев. За 58 лет, посвященных садоводству, Иван Павлович Сикора провел опробацию более 600 сортов яблонь, около 100 сортов груши, вывел 500 сортов крыжовника, 119 форм лещины и 54 сорта сирени. Его коллекция роз в 1930-е годы была признана одной из лучших в Европе.
Пиком его селекционной деятельности стал гибрид № 1377, плоды которого садоводы образно называли «яблоками 21 столетия». После смерти Ивана Павловича сорт получил название «Память Сикоры».
За успехи в развитии отечественного садоводства в 1956 году Ивану Павловичу было присвоено почетное звание «Заслуженный агроном БССР».
Личность И.П.Сикоры – одна из уникальных в истории садоводства. Его жизнь является ярким примером овладения высокими духовными ценностями путем упорного созидательного труда, самообразования и самоусовершенствования.
Умер Иван Павлович Сикора 26 сентября 1966 г.
Мемориальный музей садовода-селекционера И.П.Сикоры был создан в 1988 году. Музей собирает и хранит материалы о научной деятельности И.П.Сикоры, его переписку с Л.Н.Толстым, М.М.Пришвиным, М.М. Машарой и другими известными людьми.
На территории музея размещен сад площадью 2,6 га (около 600 плодовых деревьев), 2 плодопитомника популяции сикоровских сортов яблонь и груш.
Источники:
1.Сикора Иван Павлович // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. редкол.: Г.П. Пашков [и др.]. – Мн., 2008. – Т. 6. – С. 652.
2. Славутыя землякі // Памяць: Шаркаўшчынскі раён : гісторыка-
дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / уклад. Л.М. Лабачэўская ; маст. Э.Э. Жакевіч. – Мн., 2004 – С. 424–436.
3. Табола, С. Сікораў сад / С. Табола // Краязнаўчая газета. – 2005. – № 46 (снежань). – С. 5.
Сосна Екатерина (Класовская), белорусская писательница, (01.07.1949-27.04.2018) родилась в деревне Пояночи Шарковщинского района. Член Союза писателей Беларуси с 2006 года, Почетный член данного объединения - с 2009 года. Лауреат премии имени Петруся Бровки по итогам 2015 года в номинации "Поэзия".
С 1992 года возглавляет народное литературно-музыкальное объединение "Свитанок". Произведения автора печатались в районных, областных и республиканских изданиях. Первая книга стихов и рассказов "Імгненні жыцця" вышла в 2001 году. В 2002 году под руководством Екатерины Сосна подготовлен коллективный сборник поэзии местных авторов "Шаркоўшчынскаму краю", где также размещены и её стихи.
Екатерина Сосна является автором книг "На скрыжаваннях лёсу" (2007), "Неистраченное" (2008), "Калінавыя каралі" (2009), "Разбэрсаная буслянка" (2014). В 2016 году Интернациональным Союзом писателей в Москве в серии "Антология современной литературы на болгарском языке" был издан русско-болгарский сборник "Золотые пески". Единственной представительницей Беларуси в этом сборнике является Екатерина Сосна. Здесь опубликовано два её стихотворения "Весеннее" и "Я боюсь".
Екатерина Сосна - лауреат почетного звания "Человек года Шарковщины - 2015".
Источники - Будкевич, М. Литературную премию имени Петруся Бровки вручили в Витебске / Мария Будкевич // Витьбичи. -2016. - 2 мая.- С. 4.
Писатели Витебщины - члены ОО "Союз писателей Беларуси" [Электронный ресурс]. - Режим доступа : htpp://www.studydoc.ru - Дата доступа - 31.08.2016 г.
В фонде Шарковщинской районной библиотеки можно найти следующие книги Екатерины Сосна:
1. Сосна, К. Імгненні жыцця : вершы і апавяданні / Кацярына Сосна. - Мінск : Беларускі кнігазбор, 2001. - 65 с.
2. Сосна, К. На скрыжаванні лёсу : вершы і проза / Кацяына Сосна. - Мінск : Кнігазбор, 2007. - 112 с.
3. Сосна, Е. Неистраченное : стихи / Екатерина Сосна. - Курс: Прессфакт, 200. - 79 с.
4. Сосна, К. Садоў цвіценне : вершы / К. Сосна // Шаркоўшчынскаму краю : зборнік паэзіі. - Мінск : Беларускі кнігазбор, 2002. - С. 107-123.
5. Сосна, К. Разбэрсаная буслянка : выбранае / Кацярына Сосна. - Мінск : Кнігазбор, 2014. - 147 с.
У гісторыі нашага раёна шмат слынных імён. У кожнага чалавека пройдзены асабісты жыццёвы і творчы шлях. Адны з іх, як В. Ластоўскі, ці Я. Драздовіч доўгі час былі не заслужана забытыя, імёны іх намаганнямі грамадскасці вярталіся людзям у канцы ХХ стагоддзя.
Асоба, пра якую пойдзе размова, не зусім адносіцца да страчаных ці забытых. Імя гэтага чалавека на слыху, але далёка не кожны патлумачыць кім жа ён быў, як складаўся лёс, адкуль ягоныя карані. Размова пойдзе пра народнага артыста СССР Генадзя Іванавіча Цітовіча.
У нашым раёне людзей з прозвішчам Цітовіч, як кажуць “хоть пруд пруди”. Ёсць сем’і, дзе раней безграматныя служачыя сельсаветаў, ці ЗАГСаў нарабілі памылак, скажам, аднаму з братоў напісалі Цітовіч, другому Тітовіч. Даводзілася чалавеку, нават праз суд, вяртаць сваё сапраўднае імя. А ў Генадзя Іванавіча ў дакументах было ўсё ў парадку, але назіраўся свой казус. Пра гэта пазней.
Калі параўнаць лёс Цітовіча і Драздовіча, землякоў, сучаснікаў, безумоўна, Генадзь Іванавіч – улюбёнец лёсу. Але і ў яго жыцці хапала цяжкасцей і праблем. І ўсё ж гэты чалавек змог сабраць, зберагчы, зрабіць набыткам усёй краіны багаты беларускі фальклор. Наша песня гучала і гучыць ва ўсім свеце, аб беларусах пачалі гаварыць як аб асобным народзе ў ва многім і дзякуючы працы Генадзя Іванавіча.
… Аб тым, што наш земляк у будучым вялікі савецкі беларускі музыкант-фалькларыст, музычны этнограф і харавы дырыжор, народны артыст СССР Генадзь Іванавіч Цітовіч з тых Цітовічаў, якія пражываюць нават побач, і мне не было знаёма. І як незнарок бывае, яго дваюрадны пляменнік Дзмітрый Мікалаевіч Цітовіч жыве са мной праз дарогу. Вось дзе можна было ўсё дакладна і распытаць! А яшчэ мне трапілі ў рукі кніжкі пісьменніка Дзмітрыя Мікалаевіча Жураўлёва пад адным і тым жа загалоўкам “Генадзь Цітовіч” даціраваныя (бібліяграфічны нарыс) 1969 і 1984 гадамі аб жыцці і творчай дзейнасці знакамітага чалавека.
Прачытала творы некалькі разоў і не сустрэла там, што нарадзіўся герой майго аповяду ў Новым Пагосце Міёрскага раёна, як сведчаць біяграфічныя даведкі. Развеяў сумненні і сусед, радня яго.
Таму, хто не ведаў як след дарогі, знайсці засценак Рэчкі, дзе нарадзіўся Генадзь Цітовіч, было не так ужо і проста. Чатыры невялікія хацінкі хаваліся ў густым лесе, а дрыгвяністыя балоты, што абкружалі іх з усіх бакоў, надзейна ахоўвалі засценак ад цікаўных. Здавалася, што ніводзін чалавек не пайшоў бы сюды жыць па добрай волі – настолькі глухім і няўтульным здаваўся гэты кут, які невядома чаму называўся Рэчкамі, хоць сапраўдных рэчак там не было і ў паміне, калі не лічыць невялічкую Маціцу. Гэта быў левы прыток ракі Дзісна (басейн ракі Заходняя Дзвіна).
Цяпер там усё зруйнавана ў агульны масіў, калі праходзіла меліярацыя зямель. Але жыхары старэйшага ўзросту памятаюць гэтыя мясціны і могуць расказаць пра іх размяшчэнне: дарога вядзе з вёсак Каўшэлева на Запруддзе, далей на Барсучыну і упіраецца ў былы засценак Рэчкі Шаркаўшчынскага раёна.
…Шмат гадоў назад, з’явіўся тут учарашні прыгонны селянін Фадзей Цітовіч і яго жонка Еўфрасіння. Гаспадару дазволена было ўзяць замест надзелу зямлі лясныя выгаркі. Пабудаваў ён сабе хату і стаў асвойваць выдзелены ўчастак зямлі. (Усе жыхары ў чатырох хатах былі паміж сабою раднёй). Паступова зямля, палітая сялянскім потам, стала даваць ураджаі.
Падрасталі і дапамагалі працаваць сыны: Іван, Сымон, Юстын, Мікалай і дочкі Наталля і Агаф’я. Бацька Фадзей вырашыў увесь надзел перадаць двум старэйшым сынам, а астатніх прыладзіць да нейкай іншай справы.
Мікалай вывучыўся на ваеннага фельчара. А самы малодшы сын Іван стаў настаўнікам. Яго размеркавалі на працу ў вёску Вішнёва (цяпер гэта Вішнева Смаргонскага раёна Гродзенскай вобласці). (аўт. К.Сосна) Мне давялося пасля заканчэння сельгасакадэміі працаваць у філіяле Гроденскага інстытута “Белгіпразем”. Таму не раз бывала ў працоўных камандзіроўках у гэтай вёсцы. Там ведаюць і шануюць прозвішча Цітовіч.
Іван жаніўся на Сусане Рыгораўне, якая працавала настаўніцай у вёсцы Замошша (цяпер Браслаўскі раён). Сусану Рыгораўну Цітовіч (да замужжа Чукіна) музыцы вучыў знакаміты кампазітар Чуркін.
Генадзь Іванавіч прыгадваў, Чуркін казаў ёй: “Хотя Вы и исказили мою фамилию, я всё же поставлю Вам пять”.
Толькі на канікулах маладыя прыязджалі ў Рэчкі, каб дапамагчы па гаспадарцы Іванавым бацькам. І выйшла якраз так, што менавіта там у ліпені 1910 года нарадзіўся ў іх першы сын Генадзь. Дзед, які быў “главою” сям’і, не спяшаўся пахрысціць унука. Але надыйшоў той час, калі трэба было правесці важны абрад. Тым больш, што сын ужо запрасіў у якасці хроснага свайго даўняга сябра, мясцовага настаўніка, і падрыхтаваў усё неабходнае. Павёз дзед унука ў царкву ў Новы Пагост.
Тутэйшы настаяцель некуды спяшаўся (а яшчэ кажуць, што ён быў на падпітку), хуценька правёў абрад, макнуў новароджанага ў купель і, адклаўшы запіс у царкоўную кнігу на будучае, знік. Праз некалькі дзён ён знайшоў ва ўласнай кішэні паперку з імёнамі бацькоў, хросных і нованароджанага “раба божага Генадзя” і, не абцяжарваючы памяці, запісаў у кнігу, што нарадзіўся хлопец у Новым Пагосце ў жніўні. Так атрымалася, што нарадзіўся хлопчык у адным месцы, жыў у другім, “запісаны” быў у трэцім.
Так што маюць рацыю новапагасцяне, з вялікай радасцю зрабіць знакамітага чалавека “сваім”. Дарэчы, нават музей стварылі. Дзеці Івана (у тым ліку і Генадзь) летам жылі ў Рэчках, узімку – у бацькоў у Вішнёве непадалёку ад маляўнічага Вішнеўскага возера. (А дакладней яно размешчана ў Вілейскім раёне на мяжы Мядзельскага і Смаргонскага ў 32 кіламетрах да паўночнага захаду ад Вілейкі).
Затым бацькоў перавялі настаўнічаць у вясковую школу Дубатоўка, што каля Смаргоні. І туды дзеці наведаліся.
Калі пачалася Першая сусветная вайна, бацьку забралі ў армію, а нямецкія войскі набліжаліся да Вільні. Каб не аказацца ў акупацыі, сям’я рушыла на ўсход. За гэты час Іван Цітовіч скончыў ваеннае вучылішча ў Чугуеве і атрымаў прызначэнне ў Яраслаўль. Сюды прыехала і жонка з Генадзём і маленькім Аляксандрам. Потым сям’я жыла ў Вятцы, у Арлове. Калі дачакаліся вызвалення родных мясцін ад ворага, зноў пераехалі да дзеда ў Рэчкі. Бацька аказаўся на фронце. Пайшлі на фронт і дзядзькі. У хаце засталіся адны старыя ды малыя.
Жылося цяжка. За стол садзілася да 18 чалавек, але дзед моцна трымаў усю сям’ю ў руках. Калі ён хадзіў ці ездзіў з дровамі, альбо яшчэ з чым у Новы Пагост, тады ў хаце з’яўляліся: бутэлька газы, запалкі, пакецік солі і іншае (абмененае на свой тавар).
Між тым у краіне адбываліся вялікія падзеі. Неўзабаве прыйшла звестка аб лютаўскай рэвалюцыі 1917 года, а праз некалькі месяцаў пачуліся водгукі Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Петраградзе. Міру ўсё яшчэ не было на зямлі, Беларусь зноў апынулася пад пагрозай нямецкай акупацыі. На змену немцам прыйшлі польскія салдаты. Праз пэўны час з’явіліся немцы ў новым Пагосце. Хоць да Рэчак яны не дайшлі, але жыць было і там цяжка…
Новую прафесію абраў бацька Генадзя – Іван Фадзеевіч. Вырашыў былы настаўнік здаць іспыты за поўны курс семінарыі. З 1920 года змог рукапалажыцца ў папы і ўладкавацца ў невялікім прыходзе.
Стаў айцом Іаанам у вёсцы Новы Пагост (Міёрскага раёна). Потым служыў у Шкунціцкай царкве (Шаркаўшчынскага раёна), у Рымках (Пастаўскага раёна) і завяршыў сваю службу ў Лужках (Шаркаўшчынскага раёна). Там ён і пахаваны на мясцовых могілках.
…Генадзю было ўжо трынаццаць. А ён, як і брат, не хадзіў ў школу, а займаліся з імі бацькі – настаўнікі.
Восенню 1924 года Генадзь разам з бацькам прыехаў ў Вільню, каб атрымаць адукацыю. Праз некалькі дзён ён ужо трымаў экзамены за першыя два класы і стаў выхаванцам трэцяга класа Віленскай праваслаўнай духоўнай семінарыі. Яна змяшчалася ў былым Троіцкім манастыры. Любімым заняткам Генадзя сталі песні і музыка – духоўны аркестр і хор. На рэпетыцыях спявалі музыку Лядава, Рымскага-Корсакава, Чайкоўскага, Вярстоўскага, “Летуценні”, Шумана, хоры салдат з “Фауста” Гуно і многія іншыя ўрыўкі з разнастайных опер. На фарміраванне асобы Цітовіча, як вучонага, музыканта і чалавека, аказаў вялікі ўплыў Р. Р. Шырма, з якім знаёмы былі з 1926 года. На кватэры ў Рыгора Рыгоравіча Цітовіч сустракаўся з выдатнымі дзеячамі культуры Заходняй Беларусі: Максімам Танкам, Пятром Сергіевічам і Язэпам Драздовічам.
У семінарыі Генадзь захапляўся прыродазнаўствам. І пасля заканчэння вучобы ён становіцца студэнтам прыродазнаўчага матэматычнага факультэта Віленскага ўніверсітэта. Там ён спяваў у розных хорах, разам з сябрамі яны стварылі квартэт “Баян”, які рэгулярна працаваў у цукерні “Югаславія”, што трымаў нейкі серб у Вільні. Гэта давала і пэўныя сродкі на студэнцкае жыццё. Затым Генадзь Іванавіч арганізаваў на факультэце хор. Праз пэўны час даверылі яму кіраваць тым хорам.
Цяпер ужо не адзін фальклор, а і гісторыю роднага краю вывучаў малады этнограф. Ды і песні ён не проста калекцыяніраваў, але і глыбока вывучаў іх. Яго цікавілі прынцыпы пабудовы той ці іншай песні, інтанацыя і рытмічны склад, характэрныя асаблівасці каляндарна-абрадавых песень, любоўных, баладных, бытавых, рэкруцкіх, гульнявых і многіх іншых песенных жанраў. Усё гэта давала падставу, ужо пазней, будучы на другім курсе кансерваторыі падрыхтаваць даклад і надрукаваць артыкул “Беларускія валачобныя песні”. А праз год у штодзённіку “Кур’ер літаратурна-навуковы”, што выдаваўся ў Кракаве, друкаваўся нарыс Цітовіча “Беларуская народная песня”.
Апошні артыкул меў шырокі рэзананс, бо прысвячаўся малавядомай галіне этнаграфіі і знаёміў чытача з заканамернасцямі агульнай будовы беларускай песні. Генадзь Іванавіч не абмяжоўваўся толькі беларускай, ён выдатна валодаў латышскай, літоўскай, польскай, украінскай, балгарскай і рускай мовамі.
Хлопец сумаваў па далёкіх Рэчках, па маці, бацьку, дзеду і бабе. З нецярплівасцю Генадзь чакаў калядных, велікодных, летніх канікулаў, каб паехаць да бацькі ў Рымкі (царква Пастаўскага раёну), ці да дзеда і бабкі ў Рэчкі. Вельмі прыцягвалі яго песні бабулі і захапляў яе цудоўны голас.
Надзвычай добрую школу харавых спеваў прайшоў Генадзь у класе Беера і хоры Шырмы. Затым Генадзь арганізаваў на факультэце хор. “Народная песня – гаварыў Генадзь Іванавіч, - самая цікавая, прыемная і мною любімая. Праўду кажуць, што народная песня, - як птушка, а музыка – яе крылы”.
Удзельнічаючы ў канцэртах студэнцкага клуба, малады хор-майстар знаёміцца з прафесарам кансерваторыі Тадэушам Шэлігоўскім. Апантаны сваёй справай чалавек, адразу ўбачыў у Генадзя будучага вялікага музыканта і настойліва раіў паступаць у кансерваторыю.
Паступіць у кансерваторыю? Нечакана для самога Генадзя разважанні і сумненні скончыліся, як толькі ён прыехаў на лета ў Рэчкі. У сям’і вырашылі, што Генадзь павінен працыягваць вучыцца. Усё ж такі мара ажыццявілася, у 1934 годзе Генадзь паступіў у кансерваторыю, але ўніверсітэта не кінуў. Асабліва падабаліся лекцыі і практычныя заняткі па метэаралогіі і анатоміі. Там быў арганізаваны хор, дзе Цітовіч у ім удзельчаў і праявляў свае здольнасці да музыкі.
Закончыў універсітэт і цалкам аддаўся музыцы. А ў 1936 годзе ён, працягваючы займацца ў кансерваторыі, становіцца студэнтам факультэта гуманітарных навук Віленскага ўніверсітэта кафедры этнаграфіі. Яшчэ ў дзяцінстве Генадзю хацелася захаваць у памяці ўсё, што спявала некалькі бабка, і ён стаў наведвацца ў бліжэйшыя вёскі, а ў час летніх канікулаў зрабіў сапраўднае фальклорнае падарожжа на лодцы і плытах па Дзісне аж да яе ўпадзення ў Заходнюю Дзвіну.
У студэнцкім хоры спявала маладая студэнтка-медычка. Сярод студэнтак яна была самая прывабная і здольная да песень дзяўчына. Яна захапіла сэрца Генадзя, яны сталі сябраваць. У 1937 годзе Генадзь з Вольгай Строк (уражэнкі Гродзеншчыны) згулялі вяселле. Вольга скончыла ўніверсітэт. Генадзю Іванавічу да сканчэння кансерваторыі заставалася два гады, таму застаўся ў Вільні, а Вольга Мацвееўна атрымала пасаду правізара ў Вышкаве – невялікім гарадку пад Варшавай.
У 1939 годзе Г. Цітовіч скончыў кансерваторыю. Вольга рыхтавалася да пераезду ў Вільню, а Генадзь накіраваўся ў чарговую экспедыцыю. Яго цікавілі польска-украінскія фальклорныя ўзаемасувязі. Аднак гэтае апошняе веласіпеднае падарожжа этнографа па Польшы прыйшлося спыніць.
Набліжалася Другая Сусветная вайна. Каб не апынуцца пад фашысцкай акупацыяй, Цітовічы рушылі на ўсход. Яны апынуліся ў Лужках, дзе ў той час жыў бацька Генадзя. Уладкаваўшыся часова настаўнікам у Паставах, Цітовіч напісаў у Мінск пісьмо з прапановай выкарыстаць яго па спецыяльнасці. Хутка атрымаў прызначэнне на пасаду адказнага рэдактара музычнага вяшчання радыёстанцыі ў Баранавічах. Справы на радыё ішлі добра. Абжываліся ў новай кватэры, добра ладзіліся сямейныя справы. У іх нарадзілася першая дачка Таццяна.
Фашысцкая Германія канцэтравала сваё войскі на мяжы з Савецкім Саюзе. Неабходна было пакідаць горад. Сям’я рушыла на ўсход. Аднак адыйсціся далёка не ўдалося. Калі набліжаліся да Клецка, гарадок ужо быў заняты фашыстамі. Вользе Мацвееўне зрабілася дрэнны. Прыйшлося вяртацца ў Баранавічы. Давялося жыць выпадковымі заробкамі. Сям’я галадала. Аднойчы Генадзь Іванавіч сустрэў доктара Уладзіміра Лукашэню. Ён дапамог Генадзю і жонцы ўладкавацца на працу ў Ляхавіцкую аптэку. Яны дапамагалі партызанам лекамі. Але нямецкая разведка хутка аб гэтым даведалася і давялося сям’і ўцякаць. Цітовічы апынуліся ў Навагрудку. Калі савецкая армія вызваліла Беларусь ад нямецкіх акупантаў, Цітовічы вярнуліся ў Баранавічы.
Генадзь Іванавіч атрымаў прызначэнне на пасаду адказнага рэдактара “Апошніх паведамленняў”. Адначасова даваў кансультацыі шматлікім самадзейным калектывам. Асабліва яго ўразіў невялікі хор з вёскі Вялікае Падлессе Ляхавіцкага раёна. Ужо ў чэрвені 1940 года ён выступае з гэтым калектывам на першай дэкадзе беларускага мастацтва і літаратуры ў Маскве. Поспех быў вялікі.
Пазней Цітовіч быў вызвалены ад абавязкаў рэдактара і прызначаны намеснікам начальніка абласнога аддзялення мастацтваў. Тут перад ім адкрываліся бязмежныя творчыя магчымасці для прымянення сваіх ведаў. Толькі, як ён казаў, вельмі не любіў працаваць з паперкамі. І, як не спраўляючыся з дакументальнай справай Генадзя Іванавіча “панізілі” на пасадзе і ён перавёўся ў абласны Дом народнай творчасці метадыстам-кансультантам. Наступнае прызначэнне Генадзя Цітовіча – мастацкі кіраўнік Міжабласнога ансамбля песні і танца ў горадзе Маладзечна. Заўважыўшы шматвялікую творчую дзейнасць Цітовіча, у 1951 годзе яго запрашаюць пераехаць у Мінск і прыступіць да выканання абавязкаў старшага метадыста Рэспубліканскага Дома народнай творчасці.
Праз год Цітовіча чакаў новы паварот у жыцці. У самым пачатку 1952 года быў заснаваны Дзяржаўны акадэмічны народны хор БССР і кіраўніком яго прызначылі Г. І. Цітовіча.
Калектыў удзельнічаў у розных мастацкіх сусветных конкурсах, аб’ездзілі ўсю Беларусь і пабывалі за мяжою. Сам Генадзь Іванавіч стаў вандраваць па ўсёй рэспубліцы ў пошуках народных песень. Пабываў не адзін раз у розных гарадах і вёсках, нават у самых закінутых.
Праз 10 год Генадзь Іванавіч стварыў яшчэ адзін цудоўны калектыў – жаночы вакальны квартэт “Купалінка”. За перамогу на міжнародным фестывалі ў Балгарыі квартэт атрымаў Вялікі залаты медаль. У 1968 годзе Генадзю Іванавічу Цітовічу прысвоена званне “Народны артыст Савецкага Саюза”.
З 1974 года ён перадае кіраўніцтва хорам Міхаілу Паўлавічу Дрынеўскаму, якога называў сваім “творчым сынам”. З гэтага часу Цітовіч шмат увагі надае культурна-асветніцкай і навукова-даследчай працы. За гэды фальклорна-збіральніцкай дзейнасці Генадзь Іванавіч запісаў больш як 5000 лепшых узораў народнай музычнай творчасці, вывучыў столькі ж надрукаваных фальклорных запісаў і звыш 3000 рукапісных калекцый беларускіх этнографаў, выбраўшы з гэтага матэрыялу самае каштоўнае ў мастацкіх адносінах і ў 1978 годзе ён выдае “Анталогію беларускай народнай песні”. Як вучонага фалькларыста, Генадзя Іванавіча цікавяць праблемы развіцця харавога шматгалосся. Важнейшым укладам у развіццё нацыянальнай музычнай культуры з’яўляецца праца Цітовіча “Аб беларускім песенным фальклоры”, якую можна называць энцыклапедыяй беларускай народнай музыкі. І ў тым жа 1978 годзе за выданне кнігі “Аб беларускім песенным фальклоры” і “Анталогіі беларускай народнай песні” Генадзю Іванавічу Цітовічу прысуджана Дзяржаўная прэмія БССР.
Генадзь Іванавіч заўсёды шукаў і падтрымліваў народныя таленты. Вось адзін з прыкладаў: зайшоўшы ў час адной з вандровак у Дом культуры ў Лельчыцах, заўважыў таленавітага маладога танцора Васіля Варановіча і даў яму дарогу ў вялікае мастацтва, узяўшы салістам у Дзяржаўны хор.
“Хросным бацькам” у мастацтве называў Г. І. Цітовіча Іван Аляксандравіч Краснадубскі, саліст Беларускай Дзяржаўнай філармоніі, народны артыст Рэспублікі Беларусь. Бацькі яго жылі ў Лужках (Шаркаўшчынскага раёна). Маці Генадзя і Івана сябравалі паміж сабой. Аднойчы, калі Генадзь Іванавіч гасціў у бацькоў, маці Івана звярнулася да яго з просьбай: “Паслухай ты майго мальца, добра спявае, баюся, каб тут не прапаў”. І паслухаўшы “таленавітага мальца”, Генадзь накіраваў яго на абласны конкурс у Віцебск. Пасля Перамогі там Іван Краснадубскі з песняй “Нёман” перамагае і на рэспубліканскім конкурсе. Пачынаюцца паездкі, гастролі, расчыняюцца дзверы кансерваторыі і занавесы самых прэстыжных сцен краіны.
“Так здарылася, што яго бацька, айцец Іаан, у 1947 годзе хрысціў мяне ў царкве ў Лужках, а сам Генадзь Іванавіч стаў “хросным бацькам” у мастацтве” – расказваў Іван Краснадубскі.
“Ён быў заўсёды малады, вясёлы, добры, непаседлівы, перапоўнены, як рака ў паводку, гумарам. Яго сябрамі і субяседнікамі былі людзі розных узростаў і прафесій. Ён сыходзіўся з людзьмі імгненна. Дапамагаў, падтрымліваў. Генадзь Іванавіч з гонарам падкрэсліваў не раз: “Я самы шчаслівы чалавек на свеце: у мяне няма ворагаў”, - так напісаў у сваіх успамінах Міхаіл Паўлавіч Дрынеўскі, вучань Генадзя Іванавіча, заслужаны дзеяч мастацтваў, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР.
А яшчэ гэты незвычайны чалавек быў вельмі сціплым ад прыроды. Як успамінаў І. А. Краснадубскі, Цітовіч здзіўляўся, калі яму далі званне народнага артыста СССР: “Ну які я народны артыст СССР? Ведаюць мяне ў Беларусі і досыць. Ну, а як далі, то хай будзе”. Ён ніколі не карыстаўся ільготамі.
Фалькларыст, этнограф, вучоны-музыказнаўца, народны артыст Савецкага Саюза Г. І. Цітовіч – заснавальнік і дырыжор хору БССР, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР, аўтар шматлікіх арыгінальных песень і больш як 60 апрацовак народных мелодый.
Памёр Г. І. Цітовіч 20 чэрвеня 1986 года ў Мінску.
У Генадзя Іванавіча быў брат Аляксандр, на тры гады маладзейшы. Ён скончыў Віленскую духоўную семінарыю і двухгадовыя педагагічныя курсы. Таксама меў такія ж цудоўныя музычныя дадзеныя, быў таленавітым дырыжорам. У 1940 годзе хацеў наведаць бацькоў у Лужках (Шаркаўшчынскага раёна). За пераход мяжы паміж Літвой і Беларуссю без спецыяльнага пропуску быў арыштаваны. Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна трапіў у штрафбат, на перадавую. Прапаў без вестак.
Цікавым чалавекам быў Мікалай Фадзеевіч, дзяцька Цітовіча, 1879 года нарад-жэння. Усё жыццё працаваў фельчарам. Некалькі гадоў служыў у ваенным шпіталі ў Петраградзе, непасрэдна пад кіраўніцтвам знакамітага ваеннага хірурга Бурдэнкі. Большая частка жыцця прайшла ў засценку Рэчкі (Шаркаўшчынскага раёна), вёскі няма, засталася назва ўрочышча, ды побач “Цітовічаў лес”.
Дзядзька Сымон і Юстын, мяркуючы па ўсім, займаліся сельскай гаспадаркай. Вядома, што Юстын меў каля 50 га зямлі. У 1939 годзе ён яе распрадаў. Такім чынам удалося пазбегнуць раскулачання.
Успаміны майго суседа, дваюрнага пляменніка Генадзя Іванавіча – Дзмітрыя Мікалаевіча Цітовіча: «Я нарадзіўся ў адным з тых чатырох дамоў, што мясціліся ў Рэчках. Калі Генадзь Іванавіч жыў ужо ў Мінску, я, прыйшоў з Арміі, гэта было ў 1969-1970 гадах і я жыў у яго на кватэры і рыхтаваўся да паступлення ў БДУ. Дздзька быў вельмі сціплы. Заўсёды ездзіў грамадскім транспартам. Людзі яго часта пазнавалі, віталіся, прасілі аўтограф. Дзядзя меў вялікую бібліятэку, больш за 20 000 тамоў, якую пачаў збіраць яшчэ бацька, Іван Фадзеевіч. Увесь гэты скарб Цітовіч перадаў у Нацыянальную бібліятэку, адмовіўшыся ад усялянскіх кампенсацый. Калі яго дачка Таццяна мела праблемы з паступленнем у БДУ, ён не стаў ёй дапамагаць. Тлумачыў, што калі паступіць дапаможа, а як жа яна тады будзе вучыцца?! Я працаваў на МТЗ і “зубрыў” гісторыю, рыхтаваўся паступіць у ВНУ. Але ўсё выхадныя трэніраваўся, хадзіў на лыжах, выступаў за зборную МТЗ. Генадзь Іванавіч мне сказаў: “Кінь ты гэту гісторыю, паступай туды, дзе табе падабаецца, а не туды, куды збіраешся”. Я сапраўды стаў настаўнікам фізкультуры і ўсё сваё сапраўднае жыццё адпрацаваў на адной пасадзе – настаўнікам ушколе. Дзядзька вельмі любіў расказваць анекдоты, выпадкі з жыцця. Ён сыходзіўся з людзьмі рознага ўзросту імгненна».
Многа каму дапамог Г. І. Цітовіч зарыентавацца ў жыцці. Заўсёды кіраваўся роднай мовай, дакладней, дыялектам паўночна-заходняй Віцебшчыны. Будучы на пенсіі, калі знаходзілася больш вольнага часу, штогод прыязджаў на могілкі бацькоў у Лужкі.
Просты, сціплы, хоць падстаў для гонару было: тры ордэны Працоўнага Чырвонага сцяга, ордэн Дружбы народаў, шматлікія медалі і ганаровыя граматы.
76 гадоў пражыў на гэтай зямлі Г. І. Цітовіч, мог бы і больш, але вельмі шмат курыў, на кожным кроку, не вытрымалі лёгкія.
Пасля сябе Генадзь пакінуў жонку, якая да 80 гадоў працавала ў аптэцы. Дачка Людміла закончыла БДУ, факультэт замежных моў і жыве ў Амерыцы, туды выехала і яе сястра Таццяна, Святлана стала артысткай балета. Паехала на гастролі ў Нарвегію, там і засталася.
З сакавіка 1987 года Дзяржаўны акадэмічны хор Беларусі носіць імя Г. І. Цітовіча.
З 1989 года вуліца Жданава ў горадзе Ляхавічы перайменавана ў вуліцу Г. І. Цітовіча.
Песні Г. І. Цітовіча спяваюцца ў кожным куточку. Паэт Уладзімір Карызна прысвяціў яму верш “Песня памяці”. Там ёсць такія радкі: “За вас заўсёды песня гаварыла. І будзе вечна вамі гаварыць…”
