КРАСОЎСКІ СЯРГЕЙ КАНСТАНЦІНАВІЧ
Нарадзіўся ў 1932 годзе.
Я назаўсёды запамятаў дзень 14 кастрычніка 1943 года.
Была раніца і такая цёплая, што здавалася, зноў вярнулася лета. І такім вось прыгожым, цёплым ранкам маю маленькую радзіму, вёску Алашкаўшчына, што ў Шаркаўшчынскім раёне, акружыў фашысцкі карны атрад. А наўкол ужо было знішчана шмат ”партызанскіх“ вёсак разам з людзьмі. І адна з іх была вёска Кушталі, дзе ў пуні спалілі немцы зажыва людзей, сярод якіх быў і мой дзядуля. Думалі мы, што і нас чакае той жа лёс. Але не… Немцы сагналі людзей каля крыжаванкі і загадалі сабрацца праз дзве гадзіны, з сабой прапанавалі ўзяць адзенне і ежу. Загад ёсць загад. Плакалі жанчыны, хмурыліся мужчыны, але збіраліся. І пайшла калонна людзей спачатку да вёскі Антанова, потым да горада Паставы. Побач ахоўнікі з карабінамі, ды аўчаркамі-ваўкадавамі. Каля Пастаў – Гадуцішкі, і на чацвёртыя суткі прыйшлі на станцыю Лынтупы. З усіх бакоў да чыгуначнай станцыі гналі калонны нявольнікаў. Пазаганялі ў ”цялятнікі“, хто не ішоў, падганялі прыкладамі. У адзінаццаць гадоў свет успрымаем непасрэдна з дзіцячай даверлівасцю. І я яшчэ не зусім тады разумеў, чаму плача мама, прыціскаючы да сябе мяне і малодшага брата, ён быў з 1935 году, але было трывожна.
Эшалон праз некалькі дзён прывёз нас у прыгарад Берліна.Наш лагер называўся Чыльтоў. Дарослых ганалі на працу, на ваенны завод, а мы, дзятва, заставаліся ў бараках, старэйшыя прыглядалі за малымі. Мама працавла прыбіральшчыцай. Ужо зіма падыходзіла, лістапад падыхаў халадамі, а барак з дошак няшчыльны, добра хоць адзежу з дому ўзялі, у ёй і спалі. І голад мучыў пастаянна. На нас з братам пайку хлеба давалі раз у два дні. Побач быў барак французскіх палонных. Ім дасылалі пасылкі. Мама, прыбіраючы, аглядала памыйніцы, знаходзіла абрэзанае шалупінне яблыкаў і прыносіла нам. А яшчэ ў барак яна варочалася, дзе была ссечаная капуста, і ў зямлі заставаліся качарыжкі. Мама нам іх прыносіла. Іншы раз па дзве, па тры нам з брата і выходзіла, і мы іх грызлі, як зайцы. І смачна было і , не так галодна. Там мы прабылі толькі паўтара месяца, а потым разбамбілі і завод, і барак.
На шчасце, вязні засталіся жывыя. І ў канцы 1943 года нас перавезлі ў Францыю. Там, у лагеры непадалёка ад Парыжа, мы прабылі амаль год. Але адкрылі другі фронт амерыканцы, і зноў нас перавезлі ў другі горад Страсбург, потым – у Чэхаславакію. І ўсюды лагеры падобныя адзін да аднаго. Там сустрэлі перамогу і вызваленне. З 8 на 9 мая , ноччу, нам паведамілі, што мы свабодныя. І рушылі мы ў адваротным накірунку дадаму. Спачатку ехалі на павозках. Памятаю назву гарадка – Ліза, а вось у якой краіне, забыўся. Там у нас коней забралі. І выдалі маме дакументы. Ехалі пэўны час на амерыканскіх ”студэбекерах“. Паз ушчэнт разбураны Дрэдэн, праз Польшчу і нарэшце дабраліся на Украіну. Пасёлак называўся Рудэ Права. У дарозе нам выдалі нейкія харчы, крупы. Мама гатавала дзе на кастрышчы, дзе ў якой хаце. Але ўжо так, як у лагеры, не галадалі. У Рудэ Права нас спужалі, што зноў пачалася вайна. Але нейкі ваенны растлумачыў, што гэта вайна з Японіей, і яна не надоўга. Так і адбылося. Амерыканцы атамную бомбу скінулі, пэўна так адпомсцілі за Перл-Харбар. А мы зноў у дарогу. На гэты раз на цягніку. У вагонах везлі рыдлёўкі, шуфлі, цвікі, малаткі для нямецкіх ваеннапалонных. Вось на гэтым інструменце мы і даехалі да Варапаева. А там ужо і родныя мясціны побач. Пешшу дайшлі. Пачалі абжывацца.
Бацька мой інвалід быў і мне прыйшлося ”галавой“ сям’і стаць у 13 год. Спачатку ў калгасе працаваў, потым на электразваршчыка вывучыўся і 40 год адпрацаваў у меліярацыі. Аднойчы працаваў у Лынтупах, акурат там, дзе мы пагрузкі ў эшалон чакалі. Нахлынулі ўспаміны, нават рукі задрыжэлі, спыніў машыну, а ў памяці тыя падзеі, калі заганялі нас, як скаціну, у вагоны.
Вайна, яна страшная, бадай што нічога за яе страшнейшага няма. Смерць нясе голад, калечыць лёсы людзей. Нельга пра гэта забываць, ніколі нельга, каб не паўтарылася.
Дети войны / сост. Е. Борщевская и др. – Смоленск: Обл.типография им В.И. Смирнова, 2009. – С.55.
