КОРСАК МАРЫЯ ФІЛІПАЎНА
Марыя Філіпаўна расказвае: “Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, мне было 13 гадоў. Я жыла на Украіне, у сяле Бужанка Кіеўскай вобласці. У верасні 1942 года мяне з трыма сяброўкамі адправілі ў раённы цэнтр па позве, якую прынёс мясцовы стараста. У райцэнтры немцы пагрузілі на грузавікі ўсіх і павезлі ў Кіеў. Цэлы тыдзень трымалі ў горадзе на вуліцы. Затым людзей загналі ў вагоны таварнага цягніка і павезлі ў Польшчу, на мяжу з Германіяй. На цягніку ехалі доўга, месяцы два. Нарэшце прыехалі ў горад Зінген, які знаходзіцца ў некалькіх кіламетрах ад швейцарскай мяжы. Адразу людзей размясцілі ў бараках, абнесены высокім плотам. У лагеры сабралася шмат моладзі. Працавалі ўсе на заводзе, праца была цяжкая. Кармілі ў сталовай два разы на дзень, ежа была дрэнная: Боланд з варанай бручкі, чай і 200 грам хлеба ў суткі. Разам з намі на заводзе працавалі і немцы. Яны назіралі, як мы выконваем заданне. Сярод іх былі і някепскія людзі, якія ставіліся да нас са спачуваннем. Часам у кішэні адзення я знаходзіла то яблык, то яшчэ што-небудзь на ежу, што непрыкметна падкладалі нямецкія жанчыны. Святамі для нас была праца ў сталовай, дзе можна было што-небудзь крадком з’есці. У сталовай нас кармілі ўсіх разам: мужчын і жанчын. А ў бараках мы жылі асобна. На ноч баракі замыкалі, а ў 6 гадзін раніцы нас уздымалі на працу, дзе мы знаходзіліся да вечара. Памятаю, як аднойчы мне і маёй сяброўцы задалі непасільную норму выпрацоўкі. Мы працавалі да гадзіны ночы, але нормы так і не выканалі. Ды і як маглі яе выканаць, слабыя пятнаццацігадовыя дзяўчынкі? Ад цяжкай працы апухлі рукі. Немцы ўбачылі, што не можам справіцца, і перавялі нас туды, дзе было крыху лягчэй. У гэтым лагеры мы пражылі тры гады. Тут я пазнаёмілася са сваім будучым мужам, які таксама быў вязнем і працаваў на заводзе. Восенню 1945 года пачаліся моцныя бамбёжкі завода. Мы нічога не ведалі пра становішча на фронце, бо нам нічога не казалі. Але мы здагадаліся, што фашыстам даводзіцца туга. І вось аднойчы пачаўся моцны абстрэл. Недалёка ад лагера знаходзілася вялікае ўзвышэнне, накшталт гары. Нам сказалі глядзець на гару: калі над ёй будзе чырвоны сцяг, то ідзе бой, а калі белы, - значыць немцы здаюцца. Хто хацеў, мог уцячы ў Швейцарыю. Многія так і зрабілі. Але я з сяброўкамі засталася ў акопах каля завода, назіраючы за гарой. І раптам мы ўбачылі белае палотнішча. Праз некаторы час у лагер прыйшлі французкія салдаты. Яны раздавалі жанчынам шакалад, а мужчынам – цыгарэты. Французы нас і адправілі на Радзіму. На мяжы ўсе праходзілі праверку. Майго мужа забралі ў войска, а я разам з яго сястрой прыехала ў Беларусь.”
