ДУЛІНЕЦ (КОНЮХАВА) МАРЫЯ ІВАНАЎНА
Я не ведаю, калі нарадзілася. Урачы пасля вайны вызначылі – 1937 года. І свайго гаротнага дзяцінства мала памятаю, тое што ведаю больш з расповедаў людзей, з якімі звязаў лёс.
Ведаю, што мама трапіла ў Слуцкі лагер з вёскі Світа Смаленскай вобласці. Разам з мамай схапілі і нас, трое яе дзяцей: старэйшага брата Пятра, мяне і малодшага Віцю. Што ў Слуцку было амаль не памятаю, засталося толькі пачуццё жаху і голаду.А вось калі са Слуцкага лагера немцы перавезлі нас у Шаркаўшчыну, крыху засталося ў памяці. Вязняў, прывезеных са Слуцкага лагера, выгрузілі з ”цялятнікаў“ і мясцовыя гаспадары сталі разбіраць нас у якасці працоўнай сілы. Маму ніхто не хацеў браць, бо дзяцей малых трое. Яна плакала, прасілася, бо баялася, што нас зноў у лагер вернуць, бо ў Слуцкім лагеры большасць гінула. Гэта была фабрыка смерці, інакш не вызначыш тое, што там адбывалася.
Маму пашкадаваў стары гаспадар па прозвішчу Свяцкі. Узяў яе з двума малодшымі дзецьмі., а старэйшага Пятра забраў яго сусед Самановіч у якасці пастуха. Было гэта ў 1943 годзе ў в. Навасёлкі.
У гаспадара Свяцкага мы пражылі некалькі месяцаў. Мама працавала за траіх і цяжка захварэла. Самановіч, гаспадар, у якога працаваў мой старэйшы брат, павёз яе у Глыбокае, нібыта да ўрача. Вярнуўшыся, расказаў, што каля хаты яго сваяка, які працаваў у немцаў солтысам, маму нехта застрэліў. Расказалі мне, што ўсю тую ноч, я праплакала, як адчувала, што больш ніколі не ўбачу маму. Так і адбылося.
А назаўтра старэйшага брата Пецю забралі ў Германію. Пасля даведалася я, што адпраўцы падлягала старэйшая дачка Сымановіча, але замест яе ён завёз у камендатуру майго брата. Больш я яго не бачыла і дзе ён загінуў, не ведаю.
А нас, мяне і малодшага брата, наш гаспадар Свяцкі павёз у дзіцячы прытулак. Па дарозе нас сустрэў Юзэф Вярцінскі. Ён і забраў мяне да сябе ў якасці нянькі яго малодшай дачкі. Так мяне разлучылі з малодшым братам Віцем. Яго ў прытулак завезлі, а я засталася ў спрадара Вярцінскага. Пражыла я ў іх нешта каля году. А калі Чырвоная Армія падыйшла, Юзэф Вярцінскі з сям’ёй эвакуіраваўся разам з немцамі, а мяне аддаў у сям’ ю сваёй сястры Ананіч Яўгеніі Рафаілаўны, якая жыла ў вёсцы Пялікі. У іх я і жыла пасля вызвалення ў якасці прыёмнай дачкі. Падрасла і стала працаваць на гаспадарцы. Пасціла свіней, авечак, даіла карову, жала збожжа, палола агарод, мыла бялізну. У школе вучылася толькі два гады, больш не пусцілі. Іх дачка Ларыса вучылася, а я працавала. І гаспадыня ўсё пужала: ”Не будзеш слухацца, зноў адпраўлю ў лагер“. Гэтага я больш за ўсё баялася.
А калі стала дарослай, пайшла працаваць у пякарню. Пасля перайшла ў кілбасны цэх і працавала да пенсіі. Выйшла замуж, сына выгадавала.
Такое вось жыццё гаротнае. А ўсё вайна… Адняла яна ў мяне сям’ю, увесь мой лёс паламала.
Дети войны / сост. Е. Борщевская и др. – Смоленск: Обл. типография им В.И. Смирнова, 2009. – С.34.
